Woensdag, 12 januari 2022 12:53

Een lezer blogt: Annick Vansevenant

Gelezen XXI

Annick Vansevenant 
voor De Zondvloed Boekhandel/ R &M
Editie januari 2022

 

Fictie literair

Staat van terreur, Hillary R. Clinton en Louise Penny, A.W. Bruna Uitgevers, 2021****

Wie ietwat de VS-politiek volgde de laatste jaren kan zich nauwelijks voorstellen dat voormalig presidentskandidate en Minister van Buitenlandse Zaken, Hillary Clinton, een boek zou schrijven. Nu ja, dat schreef ze niet zelf. Daarvoor deed ze beroep op Penny, een jarenlange vriendin blijkbaar. Met enige aarzeling, ondanks de vele lovende kritieken in de pers, toch uit nieuwsgierigheid begonnen. Het mag gezegd: dit is best een goede politieke thriller. Bijwijlen zelfs visionair, vooral wat de actuele situatie in Afghanistan betreft. Het start wat warrig, met figuren die nauwelijks nog terugkeren in het verhaal. Een en ander is iets te veel op de gezinsleden van de hoofdfiguur Ellen Adams betrokken waardoor het net te sterk lijkt op de – best te smaken – tv-serie ‘Madame Secretary’. De plot zit goed ineen, de stijl is vlot, het verhaal vertoont nauwelijks een dip. Sleutelfiguren zijn herkenbaar en wekken hilariteit al vond ik Hillary als politica zelden hilarisch. Voor liefhebbers van het politieke genre een absolute must. De inkijk in de systemen van het Witte Huis is grandioos.

Silverview, John Le Carré, Luitingh-Sijthoff, 2021****

Dit is dan echt de laatste van een van mijn favoriete auteurs. Le Carré stierf in december 2020. Dit boek werd door zijn jongste zoon uitgegeven. Zoals altijd start de plot eenvoudig. Het lijkt wel iets à la Peyton Place. Tot verwikkelingen komen, niet alles is wat het lijkt en kringen van mensen onverwachte doorsnedes krijgen. Verwarring, vragen, twijfel: het overkomt én de personages én de lezers. Zijn laatste manuscript volgt de tendens van Le Carré. Waar de bekendste onder zijn werken gaan over de onbetwijfelbare inzet van inlichtingendiensten ondanks de menselijkheid van haar dienaars, keert het standpunt zich om. De menselijkheid van wie te maken krijgt met (internationale) complotten, compromitteert inlichtingendiensten en verdeelt ze ook omwille van menselijke twijfels. Niets aan die instituten is nog heilig. Silverview is misschien wel de naam van een villa, maar evengoed de blik van een grijsaard op wat hij al jaren kent en beschrijft. Het is niet zijn beste boek maar ik las het graag.

Hier hoor je niemand over, Patricia Lockwood, Atlas Contact, 2021******

Een hoge score. De hoogste dit jaar. Misschien zelfs over alle blogs heen de hoogste omdat mijn voornemen was geen hogere score te geven dan vijf sterren. Dat vraagt enige uitleg. Aan het woord is een internetexpert. Een eufemisme voor een surfverslaafde die op bondige, absurde en vaak aan een  delirisch grenzende manier vertelt wat ze ziet. Geen doorlopend verhaal, een amalgaan aan nieuws dat of nep is of nauwelijks als nieuws die de mensheid kan interesseren, gelezen kan worden.

De lezer wordt geworpen in de virtuele maar zeer reële cultuur die per dag veel uren van heel veel mensen uitmaakt. De combinatie van nieuws, van beeld, van klikken en hangen en niet blijven hangen, wordt perfect literair vertaald. Doorheen absurditeit hoor je eenzaamheid, onbegrip en rebellie. Wrange humor ook.

In het boek komt een keerpunt. In termen van klikken duurt het zelfs lang voor je lezend de omwenteling ontmoet. Want ook wie surft, kent mensen. Ook wie surft, heeft een moeder en misschien een zus of broer. Dan gebeurt iets in het reële leven. Iets wat absoluut niet past in het plaatje van tiktok of twitter. 

De verdienste van Lockwood is dat ze ook dit beschrijft met dezelfde taal. En toch een taal die doortrokken is van nabije emotie. Helemaal niet zo virtueel. Zelden las ik een zo’n ontroerend boek. Omdat het afstand wil creëren en getroffen wordt door datgene wat alle mensen vroeg of laat eens treft. 

De boekhandel van Algiers, Kaouther Adimi, Ambo/Anthos, 2021****

Het gaat om een fictieve roman met een historische bron. De eerste uitgever van Albert Camus die in Algiers een kleine boekenhandel had. De hoofdstukken wisselen zich chronologisch afwisselend af tussen 1935 en 2017. Daartussen ligt de Frans-Algerijnse oorlog als voorbode en nazaat. Net zoals die boekhandel een vooraf en een achteraf heeft. Terwijl de omstandigheden van het leven in die kleine straat van Algiers quasi dezelfde blijven. 

Een mooi boek voor boekliefhebbers en liefhebbers van boekhandels. Die twee hebben een doorsnede die niet altijd samenvalt. De stijl is intimistisch en bijwijlen scherp voor wat modernisatie doet met een menselijke gemeenschap die onder elkaar nauw betrokken leeft en op het eerste zicht alle nieuwe invloeden weert. De typering is mooi gezet. Een rustig boek over woelige tijden.

Lijn van wee en wens, Caro Van Thuyne, Koppernik, 2021,****

West-Vlaams is een  populair dialect omdat geen kat het verstaat die niet van de streek komt of op een of andere manier is ingehuwd. Deze auteur schrijft niet in het dialect, soms wel in auditieve vorm en maakt slim gebruik van gewoontes in het Houtland, het hinterland ten zuidwesten van Middelkerke-Oostende. Er is de hoofdfiguur die haar weg gaat. Weg van de rouw met als doel deze rouw een plaats te kunnen geven al trekkend door verlaten dorpen en dito wegen. Haar partner blijft achter en bouwt op zijn stek verder aan een huis, wie weet een thuis.

De afwisseling tussen trekken en stilstaan, tussen ontmoetingen met dier en mens, tussen rouwen en van hoop niets meer dan terug rauwe ellende verwachten,… is mooi en hardzacht van taal. Culturele plattelandstaal. Wat mij belette om een ster meer te geven, zijn de te duidelijk geleende ideeën van Max Porter. Ooit in een vroegere blog beschreven (‘Verdriet is het ding met veren’). Nu werd de kraai door een kauw vervangen. Voor wie iets van vogels kent, totaal ongeloofwaardig. Ook de beschrijving van andere vogels in bepaalde seizoenen is lichtjes absurd of de hoofdpersoon wipt van het ene eiland naar het andere.

Overigens heb ik nog nooit gehoord over olifantenpaden in de polderzone. 

Het boek won dit jaar De Bronzen Uil.

 

Non-Fictie

Atlas van opmerkelijke feiten, Uitgeverij Noordboek, 2021*****

Infographics zijn in. Door een combinatie van kleuren en cijfers en combinaties lees je op een blad heel veel over de ruimte en tijd wat betreft het specifieke onderwerp. Deze atlas is apart. Een verzameling van ingekleurde kaarten met weinig tekst die je direct geografisch inzicht geven op de vraag die gesteld wordt. Het boek is mooi eenduidig uitgegeven. De structuur biedt zekerheid. De thema’s variëren van politiek tot klimaat, van geschiedenis tot natuur.

Eigenlijk best een goed boek met heel veel informatie in een grafische context gegoten. Zo wordt een mens wellicht de Slimste in een volgende editie.

En ja, als je aandachtig leest dan merk je toch nog dat volgens deze atlas België nog nooit een vrouwelijke regeringsleider had de afgelopen 50 jaar. Die première is de uitgever bij het uitgeven ontsnapt. Even had ik mijn twijfel over Griekenland, Canada en Frankrijk. Maar kijk, even zoeken en het verhaal klopt. Meestal interim-premiers die na hun première ook verdwenen op het politieke toneel. Zelf was ik dus een half uur bezig om te zien waarom een land als Canada of Portugal toch vrouwelijke kleur kreeg. Zelfs bij twijfel blijft het leuk. Een boek dus om te bekijken, na te gaan of dat klopt en zelf verder te zoeken. Een heerlijk cadeau voor een verlate kerstboom!

Vorstelijke personages, Hilary Mantel, Meridiaan Uitgevers, 2021***

Dit boek is niet te vergelijken met de weergaloze trilogie over Cromwell. De titel is enigszins misleidend. Als nietsvermoedende lezer denk je hier een knappe karakterschets te krijgen van ‘vorstelijke personages’. Het boek zit anders in elkaar. Het is een compilatie van recensies geschreven door Mantel voor de London Review of Books. Wie noch vertrouwd is met het boek of de persoon, zal hier weinig leesplezier aan beleven. Een aantal recensies zijn dan zeker te appreciëren en tonen ook de scherpte van Mantel aan. Zelf las ik het liefst ‘De maagd en ik’ en ‘Vorstelijke personages’. 

Dit is geen leesboek. Dit is een ‘tribute’ aan Mantel zelf. Dat stoort een beetje.

Alles smelt, Peter Kuipers Munneke & Martijn van Calmthout, Lias Uitgeverij, 2021****

Met enige aarzeling begonnen aan dit boek. Gewoonweg een nestje klimaat-ecologen aan het woord? Nog ethischer en heiliger dan de rest?

Toch gelezen en zeer goed bevonden. Dit boek is een wetenschappelijk correct werk dat enorm veel informatie geeft over water. Water is niet simplistisch. Water is een van de meest vreemde en meest onderschatte structuren. Wij bestaan grotendeels uit water en kunnen zonder water niet leven. Onze planeet bestaat hoofdzakelijk uit water. Maar water kan door ijstijden ijs worden en dus uitzetten, onder druk zelfs van kristalstructuur veranderen. IJs kan zelfs visceus worden als de druk zeer groot wordt; de reden waarom bovenlagen dan ook beginnen te bewegen. Water kan verdampen en woestijnen vormen. Water kan afkoelen en regen, sneeuw, ijs maken dat rap smelt als het weer warmer wordt. Deze wetenschappers geven aan wat ons te wachten staat. Ze doen dat eigenlijk vrij voorzichtig en zijn zeer omzichtig wat betreft statistieken. Noordpool en Antartica worden apart beschreven. 

Zelf vond ik het inzicht hoe je jong en oud ijs kan herkennen, hoe je begrijpt dat door lange tendensen die te maken hebben met de zon en ons heelal, het soms wat kouder en soms iets warmer wordt. Hoe een paar graden het verschil maken tussen leuk en chaotische miserie. 

De taal kon iets beter. Maar de inhoud staat. Als een paal boven water.

Roofvogels & uilen van Europa, Lars Gejl, Noordboek, 2021****

Een zakgids, zo wordt het boek omschreven dat exact 434 gr weegt. Samen met een standaardverrekijker (zo’n 800 gr) ben je toch enigszins zwaarwegend in het veld. Maar goed, dat doet niets af van de kwaliteit van het boek. Deze vogels zijn niet zo gemakkelijk te spotten. Een buizerd of velduil, tot daar. Meestal zie je rovers hoog, in tegenlicht, zweven of als het uilen betreft ergens iets tussen de bomen in de avondschemering of complete duisternis, blinken. Daarom alleen al zijn de silhouetafbeeldingen na de voor- en achterflap zeer nuttig. Iedere soort wordt ingeleid met een vergelijkend beeld waarop de afwijkende kenmerken duidelijk worden. Een QR-code geeft nog meer inzicht en uitleg. Per soort krijg je dan de diversiteit aan soortgenoten. Per familie zie je ook nog het verschil tussen mannetje, vrouwtje, jongen en eventuele groeifases van de jonge, de zogenaamde jonge adults. Het boek is geïllustreerd met foto’s, niet met tekeningen. Maar dankzij de hoeveelheid aan foto’s is er toch concurrentie mogelijk met een ‘handgetekend’ vogelboek zoals de ANWB-vogelgids. Dit boek is een aanwinst voor vogelspotters en nachtuilen.

Meeuwen, Peter Adriaens, Mars Muusse, Ph. Dubois, F. Jiguet, Noordboek, 2021****

In Nieuwpoort was er een hetze omtrent de nooit eerder gespotte Ross meeuw. Hopen mensen en evenveel telescopen bezetten de dijk op zoek naar deze uitzonderlijk verdwaalde Siberische meeuw. Dan kan een  handboek zoals deze van pas komen. Want meeuwen zijn echt geen makkie. Velen dragen een andere kledij per seizoen en hun jongen veranderen ook jaar na jaar hun kledij. Daarnaast heb je nog soorten die louter verschillen van iets meer zwart of ringen of strepen op staart- of vleugelpennen. Dit boek gaat louter over meeuwen in Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten en telt 330 blzn. Het is een enorm goed naslagwerk en opzoekboek. Altijd begint het met een structuur van de meeuw in kwestie. Dan over de adult met vervolgens gelijkende taxa. Dat betreft dan meeuwen die lijken op de meeuw die jij denkt te zien. Daarna wordt uitgebreid ingegaan over de eerste en vervolgens de tweede cyclus.

Ga nooit meer zomaar wandelen langs een dijk of strand. Bekijk wat je ziet aan meeuwen en zoek op.

Een hebbeding voor eilandbewoners, strandwandelaars en dijkkijkers.

Meteosofie, René ten Bos, Boom, 2021*****

Dit is geen klimaatboek of een dagboek van Greta T. Ook geen boek dat meteorologie verklaart voor dummy’s. Toch kon dit boek ook niet ontstaan zonder de blijvende aandacht en heisa om en rond het klimaat. René ten Bos had het eerder over water. Hij zoekt als filosoof de fundamentele natuur op als onderbouw voor eeuwenlange filosofische bovenbouw. De auteur beschrijft op een vrij toegankelijke manier hoe mensen belang hechtten aan wat tussen hemel en aarde gebeurde. Hoe afhankelijk is de mens van wat boven zijn hoofd gebeurt en aan zijn voeten gewaarwordt? Deze Nederlandse filosoof neemt je mee naar de Grieken, naar het christendom en sinds de Verlichting naar de noodzaak van observatie en meten en toch te weinig weten.

Ook het non-lineaire gedrag van het weer, de onwaarschijnlijkheden die op vandaag diverse zogenaamd veilige plaatsen teisteren, plaatsen de mens voor een wereld van chaos en onzekerheid.

Het is en blijft een filosofische taal en dus geen roman. Al blijft het de verdienste van deze auteur dat hij helder blijft, wetenschap en filosofie en sociaal denken samenbalt. Dit vond ik een erg goed boek. Zeker een tweede lezing waard.

Bastions van hoogmoed, Martha C. Nussbaum, Querido Facto, 2021***

Nussbaum is een van mijn favorieten. De ongelooflijke mentale bifurcatie die zij maakt tussen het filosofische, juridische en sociaal-emotionele maken haar sowieso tot een icoon. Slechts twee werken had ze nodig om mij te overtuigen: ‘Oplevingen van het denken’ en ‘Politieke emoties’. Ook het ‘Koninkrijk van de angst’ is een topper.

Dit laatste werk was dan eerder een afknapper. Wellicht geïnspireerd door # me too, schreef Nussbaum een boek over seksueel geweld, rekenschap en verzoening. Weinig nieuws onder de zon. Te lauw voor de dito hashtaggers en gewoon voor wie in ons land hiermee juridisch bezig is. Een ding viel me wel op. Hoe in de USA, staat per staat, wetgeving verschilt en moet afgedwongen worden wat betreft ‘aanranding’, ‘verkrachting’, ‘geweld binnen een huwelijk’. Dit klinkt voor ons middeleeuws. Maar daar is dus nog altijd een enorme strijd te gaan die nog kan keren gezien de Trump-erfenis in de hogere rechtsniveau’s. Overigens is haar verhaal over de seksuele misbruiken in de universitaire sportmilieus echt wel een blikopener. De laatste twee zinnen verdienen de drie sterren. 

Theopoëzie, Peter Sloterdijk, Boom, 2021*****

De titel alleen al. Als een varken op een tang in deze tijden. Zowel de ‘theo’ van het goddelijke, het religieuze en dan aaneensluitend ‘poëzie’ in tijden van verwarrende snelheid. De ondertitel van het boek intrigeert nog meer: ‘De hemel tot spreken brengen’.

My god. Daar gaat Sloterdijk weer. Wie waagt het in tijden van nationalisme, van ontkerkelijking en tegelijkertijd religieus fanatisme te filosoferen over het verhaal van ‘religie’? Sloterdijk dus. Voor mij zijn beste boek na de ‘Kritiek van de cynische rede’ (2 delen, Arbeiderspers, 1984) en ‘Sferen’ (2 delen, Boom, 2009).

Sloterdijk leest niet gemakkelijk. Zin na zin kan zowel onbegrijpelijk zijn als hilarisch klinken. Alleszins een one-stop-shop voor wie met manieren zoekt naar one-liners. Dat is één manier om zijn werk te lezen. Geen manier om zijn denken te verteren.

Zelf sta ik verbaasd hoe hij, met een eruditie die hem weinigen nadoen, het verhaal van goden en godsdienst plaatst als een verhaal dat ‘gedicht’ wordt en door instituties en machthebbers wordt bezegeld. Vanaf de wortels van de Antieke Oudheid tot op heden worden verhalen gesmeed die de mens wil plaatsen in een universum dat hij niet snapt. Uiteindelijk niet kan snappen. Maar waar verhalen en verdichtsels, en religies vooral, oorsprong en vooralsnog geen eindpunt zijn van het verdichten van wat de mens tot mens maakt. Niets mag chaos zijn. 

Sloterdijk lezen is iets van ingraven. Soms ontbreekt het plaatje. Dat is altijd zo bij deze filosoof. Een schrijver met een hamer die hamert op wat niet juist is. Wat is niet juist? Datgene wat iedereen denkt dat het moet zijn. Dat is het valse wij-gevoel dat deze filosoof met breedspraak brengt. I love it.

 

 

 

 

 

 

Gelezen 3076 keer Laatst gewijzigd op Woensdag, 12 januari 2022 14:06